"अनंत कोटी ब्रह्मांडनायक" ही उपाधी श्री अक्कलकोट स्वामींना लाभलेली आहे. ज्यांची सत्ता काळाच्या पलीकडे, अवकाशाच्या पलीकडे पोहोचते, ते प्रत्येक जीवाशी संबंधित असतात. मग पूज्य बाबामहाराजांशी त्यांचा संबंध असणे ही काही आश्चर्याची गोष्ट नाही. मात्र, हे नाते कधी आणि कसे प्रकट झाले, याचा वेध घेणे मनोहर ठरेल.

​

बाबामहाराज आणि स्वामी यांचे नाते अत्यंत जिव्हाळ्याचे होते. इतके की, स्वामींचे अस्तित्व जणू स्वतः बाबामहाराजांमध्ये प्रकट होत असे. अशा कित्येक आठवणी आजही भक्तांच्या ओठांवर आहेत.

​

बाबामहाराज प्रथम अक्कलकोटला गेले, तेव्हा त्यांचे चरण वडाच्या मठात पडले. तिथल्या ओवरीतच त्यांनी निवास केला. याच पवित्र ठिकाणी, स्वामींच्या साक्षित्वात, कदाचित त्यांचे पहिले प्रवचन झाले. हा जरी प्रारंभिक प्रसंग असला, तरी त्यानंतर स्वामींशी असलेले त्यांचे नाते विविध प्रसंगांतून सतत प्रकट होत राहिले.

​

काही वर्षांनी, दादरच्या डी. एल. वैद्य रोडवरील मठात बाबा महाराजांचे प्रवचन सुरू असताना, एका भक्ताने स्वामींच्या प्रतिमेकडे पाहून उद्गार काढले, "किती उग्र मुद्रा दिसते स्वामींची!" त्यावर बाबामहाराजांनी तत्क्षणी दुरुस्ती केली, "उग्र? हे काय म्हणता तुम्ही? नीट पहा—या दृष्टीत अपार करुणा आहे!" त्या दिवसानंतर, त्या भक्ताला त्या प्रतिमेत केवळ स्वामींची अनंत कृपा आणि वात्सल्यच जाणवू लागले.

​

१९५५ मध्ये बाबा महाराज प्रथम माचणूरला आले. हे येणे सहज नव्हते, तर ते स्वामींच्या इच्छेनुसार घडले होते. औरंगजेबाच्या काळातील चंद्रभागा नदीच्या तीरावरील एका लहानशा भवानीमातेच्या मंदिरात त्यांचे चरण पोहोचले. दोन फूट उंचीचा दार असलेले हे छोटेसे (चार बाय चार फूट) मंदिर, तिथे काही वर्षे स्वामींनी वास्तव्य केले होते. आजही, याच परिसरातील श्री सिद्धेश्वर मंदिरात, स्वामींनी स्थापलेल्या दगडी पादुका दर्शनासाठी उपलब्ध आहेत. माचणूरचे भक्त सांगतात की, भवानी मातेचे हे मंदिरही स्वामींनीच स्थापन केले, आणि स्वामींच्या आज्ञेनेच बाबामहाराज येथे स्थिरावले.

​

१९७१ मध्ये, चातुर्मास काळात, बाबामहाराज माचणूर येथे असताना ते अतिशय अस्वस्थ होते. त्याच वेळी, अक्कलकोटच्या एका भक्ताच्या मनात एक विचार चमकून गेला—"बाबामहाराज हे स्वामींचेच अवतार असतील का?" आश्चर्य म्हणजे, ह्याच क्षणी बाबामहाराज अचानक थांबले, कंबरेवर हात ठेवत स्वामींच्या नेहमीच्या थाटात उभे राहिले आणि म्हणाले, "अरे! संशय कशाला? पहा—मीच स्वामी आहे!" त्या भक्ताला तिथल्या तिथे स्वामींचे दर्शन झाले, आणि त्याचा सर्व संशय दूर झाला.

​

अशा अनेक प्रसंगांतून, हे दैवी नाते पुन्हा पुन्हा प्रकट झाले. माचणूरच्या गुरुदेव कुटीरमध्ये, जिथे पूर्वी तुळशी वृंदावन होते, तिथे एका साधकाला अद्भुत दृष्टांत झाला. ध्यानमग्न अवस्थेत त्याने प्रथम तुळशी वृंदावनास टेकून बसलेले श्रीस्वामी पाहिले. तो नमस्कार करणार, इतक्यात समोरचे दृश्य बदलले—आता त्याच जागी पूज्य बाबा महाराज विराजमान होते. काही क्षणांतच हे दृश्य पुन्हा पुन्हा बदलत राहिले—कधी स्वामी, तर कधी बाबामहाराज. त्या भक्ताला त्या दिवशी त्यांच्या अद्वैताचे स्पष्ट दर्शन घडले. 

 

बाबामहाराज स्वतःही या अद्वैतभावाची कबुली देत. माचणूरमध्ये असताना, ते मठाची जबाबदारी पुष्कळदा पू. माधवस्वामींवर सोपवत. एका वेळी, मुंबईला निघण्यापूर्वी त्यांनी माधवस्वामींना बजावले, "माधवा, मठाची नीट काळजी घे. काही अडचण आली, तर स्वामींना सांग."

 

काही दिवसांनी, संध्याकाळच्या सुमारास माधवस्वामी नदीवर स्नानाला जाण्यासाठी निघाले. नेहमीप्रमाणे मठात येणारा एक विशिष्ट भक्त त्या दिवशी आला नव्हता. त्यामुळे, दिवे लावणे आणि संध्याकाळची साधना उशिरा होणार की काय, अशी चिंता त्यांना वाटू लागली. तेव्हा अचानक, बाबामहाराजांचे शब्द त्यांना आठवले. त्यांनी गुरुदेव कुटीरमध्ये जाऊन, स्वामींच्या प्रतिमेसमोर हात जोडले आणि म्हणाले, "स्वामी, जरा लक्ष ठेवा. मी लवकरच परततो."

​

स्नान आटोपून ते घाईघाईने परतले. मठाच्या कट्ट्यावर एक वृद्ध पुरुष बसलेला त्यांनी पाहिला. दिवे लावून त्यांच्याशी बोलावे, या विचाराने माधवस्वामी आत गेले. पण काही क्षणांतच, जेव्हा ते बाहेर आले, तेव्हा तो वृद्ध कुठेच दिसला नाही! त्यांनी संपूर्ण मठभर शोध घेतला, पण तो कुठेच सापडला नाही.

​

काही दिवसांनी, बाबा महाराज परतले. काही साधक त्यांच्यासोबत होते. एके संध्याकाळी ते सर्व बसले असताना, बाबामहाराज अचानक म्हणाले, "आमचा माधवा स्वामींना काम सांगतो!" माधवस्वामी आश्चर्यचकित होत म्हणाले, "मी सांगितलं स्वामींना?"

 

बाबामहाराज हसून म्हणाले, "हो! स्वामींनी मला मुंबईत सांगितलं—‘माधवाने मला मठाच्या रखवालीसाठी कट्ट्यावर बसवलं!’"

 

त्या क्षणी माधवस्वामींना साक्षात्कार झाला—त्या रात्री दिसलेले वृद्ध पुरुष दुसरे कोणीही नव्हे, तर स्वतः अनंत कोटी ब्रह्मांडनायक श्रीस्वामी महाराजच होते!

​

पू. बाबांच्या साधना संहिता या ग्रंथाच्या सांगतेच्या शेवटच्या दिवशी घडलेली हकीकत अशी - भिंतीवर अक्कलकोट स्वामींचा फोटो होता. त्या फोटोला हार घातलेला होता. त्या फोटोखाली पू. बाबा बसले होते. त्यांनी शेवटची ओवी पूर्ण केली आणि चित्रपटातील वा नाटकातील 'क्लायमॅक्स' सीन वाटावा अशा तन्हेने अक्कलकोट स्वामींच्या फोटोला घातलेला हार अलगदपणे पू. बाबांच्या गळ्यात येऊन विराजमान झाला. त्या महाप्रसादाने पू. बाबा सद्गदित झाले.